ඊට පස්සේ, ඉතා යහපත් වත පිළිවෙතින් යුතු ගෞතමී තොමෝ භික්ෂු සංඝයාටත් අනුශාසනා කොට, අපගේ ආනන්ද, නන්ද, රාහුලයන් වහන්සේලාට වන්දනා කොට මේ වචන පැවසුවා.

“පින්වත් දරුවෙනි, මේ ශරීරය නම් විෂඝෝර සර්පයන් වාසය කරන තැනක් බඳුයි. සකලවිධ රෝගයන්ට නවාතැන් දෙන නිවසක් බඳුයි. ජරාවට පත්වීමටත් මරණයටත් ගොදුරුවන මේ ශරීරය නම් දුකින් පරිපීඩිත එකක්. මේ ශරීරය නානාප්‍රකාර කුණුකසළ වලින් ගහණ වූ එකක්. නොයෙක් සතුන්ට වාසභූමිය වූ තැනක්. තමාගේ යැයි සැළකිය හැකි කිසිවක් මේ ශරීරයෙහි නෑ. මං මේ කය ගැන කළකිරිලා ඉන්නේ. අනේ පින්වත් දරුවෙනි, මං පිරිනිවන් පාන්ට කැමතියි. එයට මට අවසර දෙන්ට”

ආයුෂ්මත් නන්දයන් වහන්සේත්, ආයුෂ්මත් රාහුල භද්‍රයන් වහන්සේත් ආශ්‍රව රහිත සිත් ඇතිව, අත්හරින ලද සෝක ඇතිව සිටිනා හෙයින් සුළඟට නොසෙල්වෙන ඒකඝන වූ ගල් පර්වතයක් සෙයින් ඒ අවස්ථාවෙහි නොසැලී අකම්පිතව සිටියා. සංස්කාර ධර්මයන්ගේ යතා ස්වභාවය මෙසේ මෙනෙහි කළා.

“හේතුඵල දහමින් සකස් වූ, අඥාන ජනයා ලොල්වන, ස්ථිරව පවතින කිසිවක් නැති, අරටු රහිත කෙසෙල් කඳක් බඳු, මායාවක් බඳු, මිරිඟු දියක් බඳු, වහා නැසෙනසුළු, ස්ථිරව නොපවතින මේ කයට නින්දා වේවා!!! මෝ තොමෝ තුන්ලෝ දිනූ අප මුනිඳාණන් වහන්සේගේ පුංචි අම්මා ය. අප බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සිරුර කුඩා අවධියෙහි කිරි පොවා පෝෂණය කළ ප්‍රජාපතී ගෞතමියෝ ය. දැන් ඕ තොමෝ පිරිණිවන් පාන්නට සූදානම් වන්නීය. අහෝ…! හේතුඵල දහමින් සකස් වූ සෑම දෙයක්ම අනිත්‍යයි…!”

නමුත් මේ වනවිට අපගේ ආනන්දයන් වහන්සේ සෝවාන් ඵලයට පමණක් පත්ව සිටි සේඛ භික්ෂුවකි. එනිසා අපගේ ආනන්දයන් වහන්සේට භාග්‍යවතුන් වහන්සේව මතක් වුනා. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කෙරෙහි ඇති බලවත් ස්නේහය හේතුවෙන් තවත් ශෝකයට පත්වුනා. කඳුළු වගුරුවාගෙන හඬා වැලපෙන්ට පටන් ගත්තා.

“අයියෝ…. දැන් අපගේ ගෞතමී තොමෝ…. සදා සංසිඳීමට පත්වෙන්ට යනවා. එසේනම් ඉතින් අප බුදුරජාණන් වහන්සේත් වැඩිකල් නොයා ඇවිලෙමින් තිබෙන සොඳුරු ගින්නක් දර රහිතව නිවීමට පත්වෙන සෙයින් අයියෝ……. පිරිනිවී යාවී”

එතකොට අපගේ ප්‍රජාපතී ගෞතමී තෙරණියෝ ආනන්දයන් වහන්සේට මේ වචන පැවසුවා.

“ගම්භීර වූ ශ්‍රැති සාගරයාණෙනි, බුද්ධෝපස්ථානයෙහි නිරන්තරයෙන් නියැලී වාසය කරන අපගේ බුද්ධ පුත්‍රයාණෙනි, දැන් ඔය ශෝකයෙන් සිටීමනම් යුතු දෙයක් නොවෙයි. මේ එළඹ තියෙන්නේ හිනැහී සිටින්ට කාලයක් නොවෑ. අමා නිවන වෙත එළඹී සිටින මාහට ලැබුනේ පුත්‍රයාණෙනි, ඔබගේ සරණ නොවැ. අපගේ පුත්‍රයාණෙනි, ඔබ විසින් උනන්දු කරවන ලද අප බුදුරජාණන් වහන්සේ ස්ත්‍රීන් වූ අපට මේ බුදු සසුනේ දායාදය වන භික්ෂුණී පැවිදි උපසම්පදාව ලබාදුන්නා නොවැ. එනිසා දරුවාණෙනි, සිතේ දුකක් ඇතිකරගන්ට එපා. එදා ඔබ ගත් උත්සාහය අතිශයින්ම ඵල සහිතයි.

පුරාණයේ තීර්ථක ආචාර්‍යවරුන්ටවත් දැකගන්ට නොහැකි වූ, සාක්ෂාත් කරගන්ට නොහැකි වූ, ඒ අමා නිවනක් ඇද්ද, පින්වත් දරුවාණෙනි, සත්හැවිරිදි වියේ වූ සියුමැලි සිඟිති දියණිවරුන් මේ බුදු සසුනෙහි අමා නිවන් පිහිට සාක්ෂාත් කළා නොවැ. උතුම් බුද්ධ ශාසනය පාළනය කරන පින්වත් පුත්‍රයාණෙනි, මං අද මේ ඔබව දකින්නේ අවසන් වතාවටයි. යම් තැනකට ගිය විට දෙවියන් බඹුන් මරුන් සහිත වූ ශ්‍රමණ බ්‍රාහ්මණයන් සහිත වූ ලෝකයෙහි කිසිවෙකුට හෝ ගිය තැනැත්තාව හෝ තැනැත්තියව දකින්ට නොලැබේ ද, ආන්න එතැනටයි පුතණුවනි, අද මං මේ යන්නේ.”

ලොවෙහි උත්තම නායකයාණන් වහන්සේ ධර්මය දේශනා කරමින් සිටිද්දී එක්තරා අවස්ථාවක කිවිසුමක් පිට කළා. ඒ අවස්ථාවෙහි දී මං මහත් අනුකම්පාවෙන් යුතුව මෙවන් ආශිර්වාද වචනයක් කීවා,

“මහා වීරයාණන් වහන්ස, චිරාත් කාලයක් වැඩ සිටින සේක්වා ! මහා මුනිවරයාණන් වහන්ස, කල්පයක් සුවසේ වැඩ සිටින සේක්වා ! සියලු ලෝකයාගේම යහපත පිණිස ජරාවක් මරණයක් නැතිව වැඩ සිටින සේක්වා!” කියලා.

එසේ කියූ ඒ මට අපගේ බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙසේ වදාළා.

“ගෞතමී, දැන් ඔබ යම් අයුරකින් තථාගතයන් වන්දනා කළා ද, බුදුවරයන් වහන්සේලා වන්දනා කළ යුත්තේ ඔය අයුරින්නම් නොවෙයි”

“අනේ සර්වඥයන් වහන්ස, එසේනම් තථාගතයන් වහන්සේලාට වන්දනා කළ යුත්තේ කොයි ආකාරයෙන්ද? බුදුවරයන් වහන්සේලා නොවැඳිය යුත්තේ කොයි ආකාරයෙන් දැයි අසන්නා වූ මා හට මේ කාරණාව පැහැදිලි කර දෙන සේක්වා!

එතකොට බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙසේ වදාළා.

“යම් විටෙක කෙලෙසුන් දුරු කරනු පිණිස පටන්ගත් වීරිය ඇති, කාය ජීවිත දෙක් හි අපේක්ෂා නැතිව, දහමට දිවි පුදා සිටින , කෙලෙස් දුරු කිරීමට නිරතුරුව යොදන ලද දැඩි වීරිය පරාක්‍රම ඇති, ඉතා සමගියෙන් වාසය කරන්නා වූ ශ්‍රාවක සංඝයාව දකින්ට ලැබෙයි නම්, ඒ දැකීම ම යි බුදුවරයන්ට කරන වන්දනාව”

එතකොට මම මෙහෙණ අසපුවට ගොහින් හුදෙකලාවේ ම මෙහෙම කල්පනා කරන්ට පටන් ගත්තා.

“කාම, රූප, අරූප යන තුන් වැදෑරුම් භවය නිමාකොට නිවීමට පත් වූ අපගේ ලෝකනාථයන් වහන්සේ වීරියෙන් යුතුව ධර්මයේ හැසිරෙන සමගි සංඝයාවමයි දකින්ට කැමති. යම් දවසක සංඝයා අසමගිව සිටිනවා ද මටනම් ඒ විපත දකින්ට ලැබෙන්ට එපා! අනේ මං නම් ඉක්මනින් පිරිණිවන් පාන්ට ඕනෑ” කියා මෙහෙම සිතලයි මං සත්වැනි මහා ඉසිවරයන් වහන්සේව බැහැදැක්කේ. දෙව් මිනිස් ලෝසත නිවන් මගෙහි හික්මවන විනායකයාණන් වහන්සේට මං සැළකොට සිටියා “මට පිරිනිවන් පාන්ට මේ කාලයයි” කියලා. එතකොට අප මුණිඳානෝ “ගෞතමී ඔබ එයට කාලය දැනගන්න” කියා මට අවසර දී වදාළා.

මං කෙලෙස් දවා නැතිකරල දැම්මා. කාම, රූප, අරූප යන සෑම භවයක්මත් නසා දැම්මා. මං දැන් හැසිරෙන්නේ ආශ්‍රව රහිත වූ සිතින්. තමාව දැඩිලෙස බැඳ තිබූ සෑම වර පටක්ම සිඳ බිඳ දමා නිදහසේ වනයේ හැසිරෙන ඇතින්නියක් වගේ.

බුද්ධ ශ්‍රේෂ්ඨයන් වහන්සේගේ සමීපයට එදා මං ආ ගමන ඒකාන්තයෙන්ම ඉතා යහපත් වූ පැමිණීමක් වුනා. මං ත්‍රිවිද්‍යාව ලබා ගත්තා. බුද්ධ සාසනය සම්පූර්ණ කළා. අර්ථ, ධර්ම, නිරුක්ති, ප්‍රතිභාන යන සතර පටිසම්භිදාවන් මං ලබා ගත්තා. අෂ්ට විමෝක්ෂත් සාක්ෂාත් කළා. ඉර්ධිවිධ ඥානය, දිව්‍ය ශ්‍රවණ ඥානය, පරචිත්ත විජානන ඥානය, පුබ්බේ නිවාසානුස්සති ඥානය, දිබ්බ චක්ඛු ඥානය හා ආසවක්ඛය ඥානය යන මේ සය වැදෑරුම් අභිඥාත් මං ලබා ගත්තා. බුද්ධ ශාසනය සම්පූර්ණ කළා”

ඒ අවස්ථාවේ අපගේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මහා ප්‍රජාපතී ගෞතමියට මෙසේ වදාළා.

“ගෞතමී, මේ ලෝකේ නුවණ රහිත බාල උදවිය ඉන්නවා. ස්ත්‍රීන්ගේ ධර්මාවබෝධය ගැන ඔවුන්ට සැකයි. එනිසා ඔවුන්ගේ මිසදිටු දුරුවීම පිණිස දැන් ඔබ ඉර්ධි ප්‍රාථිහාර්‍ය දක්වන්ට”

එවිට මහා ප්‍රජාපතී මහ රහත් තෙරණියෝ සම්බුදු රජාණන් වහන්සේට වන්දනා කොට අහසට පැන නැංගා. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අනුමැතියෙන් නොයෙක් ආකාරයට ඉර්ධි ප්‍රාථිහාර්‍යයන් දක්වන්ට පටන් ගත්තා.

පළමුව එතුමිය පමණක් ආකාසයේ තනිවම පෙනී හිටියා. ඊට පස්සෙ ගෞතමී තෙරණිය බඳු බොහෝ සිය ගණන් භික්ෂුණීන් වහන්සේලා අහසේ පෙනී ගියා. නැවතත් ඒ බොහෝ භික්ෂුණීන් නොපෙනී ගොස් ගෞතමිය පමණක් දිස්වුනා. ඊටපස්සෙ ආකාසයේ කිසිවෙක් නොපෙණී ගියා. නැවතත් ගෞතමී තෙරණිය ආකාසයේ පෙනෙන්ට ගත්තා. එතකොට එතුමිය ප්‍රාකාර අතරින් විනිවිද ගියා. මහා කඳු පර්වත අතරින් විනිවිද ගියා.